آموزش جامع لیست های پیوندی یک طرفه و دوطرفه در ++C
آموزش جامع لیست های پیوندی یک طرفه و دوطرفه در ++C (به زبان ساده)
اگر به دنبال یادگیری لیست پیوندی در ++C هستید، این آموزش کامل و ساده از آموزشگاه کامپیوتر راهکار به شما کمک میکند تا با مفاهیم لیست پیوندی یک طرفه (Singly Linked List) و لیست پیوندی دوطرفه (Doubly Linked List) آشنا شوید و با مثالهای عملی، نحوه پیادهسازی آنها را در ++C یاد بگیرید.
لیست پیوندی (Linked List) چیست؟
لیست پیوندی یک ساختار داده پویا است که از تعدادی گره (Node) تشکیل شده است. هر گره شامل داده (Data) و اشاره گری (Pointer) به گره بعدی (و در لیست دوطرفه، گره قبلی) است.
تفاوت لیست پیوندی با آرایه:
✅ انعطافپذیری بیشتر: اندازه لیست پیوندی ثابت نیست و میتواند در حین اجرا تغییر کند.
✅ حذف و درج سریعتر: در برخی موارد، عملیات حذف و درج در لیست پیوندی سریعتر از آرایه است.
❌ دسترسی تصادفی ندارد: برخلاف آرایه، برای دسترسی به عناصر باید از ابتدا پیمایش کنید.
1. لیست پیوندی یک طرفه (Singly Linked List) در ++C
در این نوع لیست، هر گره فقط به گره بعدی اشاره میکند و مسیر پیمایش فقط در یک جهت (عموماً از ابتدا به انتها) است.
ساختار گره در لیست یک طرفه بصورت زیر تعریف میشود:
struct Node { int data; // داده ذخیره شده در گره Node* next; // اشارهگر به گره بعدی };
//نقشه بصری لیست پیوندی یکطرفه //head -> [10|next] -> [20|next] -> [30|next] -> NULL #include <iostream> using namespace std; struct node { int data; // ذخیره داده (مثلاً عدد 10، 20 و ...) node* next; // اشارهگر به گره بعدی در لیست }; node* head = NULL; // اشارهگر به ابتدای لیست (هنوز خالی است) node* current = NULL; // اشارهگر موقت برای پیمایش لیست void printList(node* head) { node* current = head; // شروع از ابتدای لیست if (current == NULL) { cout << "List Empty" << endl; // اگر لیست خالی باشد return; } cout << "\nList Contain : "; while (current != NULL) { // تا پایان لیست حرکت کن cout << current->data << " "; // داده گره فعلی را چاپ کن current = current->next; // به گره بعدی برو } cout << endl; } int main(int argc, char** argv) { node* node1 = new node{10, NULL}; // گره اول با داده 10 node* node2 = new node{20, NULL}; // گره دوم با داده 20 node* node3 = new node{30, NULL}; // گره سوم با داده 30 head = node1; // سرلیست را به node1 تنظیم کن node1->next = node2; // node1 به node2 اشاره کند node2->next = node3; // node2 به node3 اشاره کند printList(head); // نمایش لیست (10 -> 20 -> 30) printList(NULL); // تست حالت لیست خالی return 0; }
- افزودن گره جدید در انتهای لیست
- افزودن گره جدید در ابتدای لیست
- افزودن گره قبل از آخرین گره
- جستجوی مقدار داخل لیست پیوندی
- حذف گره با مقدار مشخص
- چاپ همه گره های لیست
#include <iostream> using namespace std; /* ساختار اصلی گره (Node) در لیست پیوندی */ struct Node { int data; // ذخیره داده در هر گره Node* next; // اشارهگر به گره بعدی }; /* تابع اضافه کردن گره جدید به انتهای لیست */ void addnode(Node* &head) { cout << "Enter Node Data : "; int x; cin >> x; // دریافت داده از کاربر // ایجاد گره جدید Node* newnode = new Node; newnode->data = x; newnode->next = NULL; // اگر لیست خالی باشد، گره جدید را به عنوان سرلیست قرار میدهیم if (head == NULL) { head = newnode; } // در غیر این صورت به انتهای لیست میرویم و گره جدید را اضافه میکنیم else { Node* current = head; while (current->next != NULL) { current = current->next; } current->next = newnode; } } /* تابع اضافه کردن گره به ابتدای لیست */ void addtohead(Node* &head) { cout << "Enter Node Data to First : "; int x; cin >> x; // دریافت داده از کاربر // ایجاد گره جدید Node* newnode = new Node; newnode->data = x; newnode->next = head; // گره جدید به سرلیست فعلی اشاره میکند head = newnode; // سرلیست جدید، گره جدید است } /* تابع اضافه کردن گره قبل از آخرین گره لیست */ void addbeforlast(Node* &head) { cout << "Enter Node Data Before Last : "; int x; cin >> x; // دریافت داده از کاربر Node* newnode = new Node; newnode->data = x; // اگر لیست خالی باشد یا فقط یک گره داشته باشد if (head == NULL || head->next == NULL) { cout << "nodes less than 2" << endl; return; } // پیمایش تا رسیدن به گره ماقبل آخر Node* current = head; while (current->next->next != NULL) { current = current->next; } // قرار دادن گره جدید قبل از آخرین گره newnode->next = current->next; current->next = newnode; } /* تابع جستجوی مقدار در لیست */ bool searchValue(Node* head) { cout << "Enter Data to Search : "; int x; cin >> x; // دریافت داده از کاربر Node* current = head; // پیمایش لیست تا پیدا شدن مقدار یا رسیدن به انتها while (current != NULL) { if (current->data == x) { return true; // مقدار پیدا شد } current = current->next; } return false; // مقدار یافت نشد } /* تابع حذف گره با مقدار مشخص */ void deletenode(Node* &head) { cout << "Enter Node Value to Delete : "; int x; cin >> x; // دریافت داده از کاربر Node* current = head; Node* prev = NULL; // اگر لیست خالی باشد if (head == NULL) { return; } // اگر گره مورد نظر اولین گره باشد if (current != NULL && current->data == x) { head = current->next; delete current; return; } // پیمایش برای یافتن گره مورد نظر while (current != NULL && current->data != x) { prev = current; current = current->next; } // اگر گره پیدا نشد if (current == NULL) { return; } // حذف گره با اتصال گره قبلی به گره بعدی prev->next = current->next; delete current; } /* تابع نمایش تمام گرههای لیست */ void printnode(Node* &head) { if (head == NULL) { cout << "List is Empty" << endl; } else { Node* current = head; while (current != NULL) { cout << current->data << endl; // چاپ داده گره فعلی current = current->next; // حرکت به گره بعدی } } } /* تابع اصلی برنامه */ int main(int argc, char** argv) { // ایجاد سه گره اولیه Node* node1 = new Node{10, NULL}; Node* node2 = new Node{20, NULL}; Node* node3 = new Node{30, NULL}; // اتصال گرهها به هم Node* head = node1; node1->next = node2; node2->next = node3; // فراخوانی توابع مختلف addnode(head); // اضافه کردن گره به انتها addnode(head); // اضافه کردن گره دیگر به انتها addtohead(head); // اضافه کردن گره به ابتدا addbeforlast(head); // اضافه کردن گره قبل از آخر printnode(head); // نمایش لیست cout << searchValue(head); // جستجوی مقدار در لیست deletenode(head); // حذف گره با مقدار مشخص printnode(head); // نمایش لیست پس از حذف return 0; }
لیست پیوندی دوطرفه (Doubly Linked List) به زبان ساده
📌 لیست پیوندی دوطرفه چیست؟
لیست پیوندی دوطرفه یک ساختار داده پویا است که در آن هر گره (Node) نه تنها به گره بعدی، بلکه به گره قبلی هم اشاره میکند. این ویژگی باعث میشود بتوانیم لیست را هم به سمت جلو و هم به سمت عقب پیمایش کنیم.
🔹 تفاوت لیست یکطرفه و دوطرفه
لیست یکطرفه (Singly) | لیست دوطرفه (Doubly) |
---|---|
فقط next دارد |
هم next و هم prev دارد |
فقط جلو میرود | هم جلو و هم عقب میرود |
حذف/درج سختتر | حذف/درج راحتتر |
حافظه کمتری مصرف میکند | حافظه بیشتری مصرف میکند |
مثالی ساده از تعریف و پیمایش گره ها در لیست پیوندی دوطرفه
#include <iostream> using namespace std; struct Node { int data; Node* prev; Node* next; }; int main() { // ایجاد گرهها Node* node1 = new Node{10, NULL, NULL}; Node* node2 = new Node{20, NULL, NULL}; Node* node3 = new Node{30, NULL, NULL}; // اتصال گرهها به هم (دوطرفه) node1->next = node2; // node1 به node2 اشاره میکند node2->prev = node1; // node2 به node1 اشاره میکند node2->next = node3; // node2 به node3 اشاره میکند node3->prev = node2; // node3 به node2 اشاره میکند // پیمایش از ابتدا به انتها cout << "جلو →: "; Node* current = node1; while (current != NULL) { cout << current->data << " "; current = current->next; } // پیمایش از انتها به ابتدا cout << "\nعقب ←: "; current = node3; while (current != NULL) { cout << current->data << " "; current = current->prev; } return 0; }
- افزودن گره جدید در ابتدای لیست
- افزودن گره جدید در انتهای لیست
- افزودن گره بعد از یک مقدار معین
- افزودن گره قبل از یک مقدار معین
- چاپ همه گره های لیست از ابتدا تا انتها
- چاپ همه گره های لیست از انتها به ابتدا
- حذف گره با مقدار مشخص
#include <iostream> using namespace std; /* ساختار اصلی گره در لیست دوطرفه */ struct Node { int data; // داده ذخیره شده در گره Node* prev; // اشارهگر به گره قبلی Node* next; // اشارهگر به گره بعدی }; /* اشارهگرهای سر (اولین گره) و دم (آخرین گره) لیست */ Node* head = NULL; // همیشه به اولین گره اشاره میکند Node* tail = NULL; // همیشه به آخرین گره اشاره میکند /* تابع اضافه کردن گره به ابتدای لیست */ void addToFirst(int x) { // 1. ایجاد گره جدید Node* newNode = new Node; newNode->data = x; newNode->prev = NULL; // چون اولین گره است، قبلی ندارد newNode->next = head; // بعدی آن گره فعلی اول است // 2. اگر لیست خالی نبود، گره اول قبلی را به جدید اشاره میکنیم if (head != NULL) { head->prev = newNode; } // 3. اگر لیست خالی بود، دم هم همان گره جدید است else { tail = newNode; } // 4. سرلیست را به گره جدید تنظیم میکنیم head = newNode; } /* تابع اضافه کردن گره به انتهای لیست */ void addToEnd(int x) { // 1. ایجاد گره جدید Node* newNode = new Node; newNode->data = x; newNode->next = NULL; // چون آخرین گره است، بعدی ندارد newNode->prev = tail; // قبلی آن گره فعلی آخر است // 2. اگر لیست خالی نبود، گره آخر بعدی را به جدید اشاره میکنیم if (tail != NULL) { tail->next = newNode; } // 3. اگر لیست خالی بود، سر هم همان گره جدید است else { head = newNode; } // 4. دم لیست را به گره جدید تنظیم میکنیم tail = newNode; } /* تابع اضافه کردن گره بعد از یک مقدار خاص */ void addAfter(int value, int x) { // 1. پیدا کردن گره مورد نظر Node* current = head; while (current != NULL && current->data != value) { current = current->next; } // اگر مقدار پیدا نشد، برگرد if (current == NULL) return; // 2. ایجاد گره جدید Node* newNode = new Node; newNode->data = x; newNode->next = current->next; // بعدی جدید، بعدی گره فعلی است newNode->prev = current; // قبلی جدید، خود گره فعلی است // 3. اگر گره فعلی آخر نبود، گره بعدی آن را به جدید اشاره میکنیم if (current->next != NULL) { current->next->prev = newNode; } // اگر آخر بود، دم را به جدید تنظیم میکنیم else { tail = newNode; } // 4. بعدی گره فعلی را به جدید اشاره میکنیم current->next = newNode; } /* تابع اضافه کردن گره قبل از یک مقدار خاص */ void addBefore(int value, int x) { // 1. پیدا کردن گره مورد نظر Node* current = head; while (current != NULL && current->data != value) { current = current->next; } // اگر مقدار پیدا نشد، برگرد if (current == NULL) return; // 2. ایجاد گره جدید Node* newNode = new Node; newNode->data = x; newNode->next = current; // بعدی جدید، خود گره فعلی است newNode->prev = current->prev; // قبلی جدید، قبلی گره فعلی است // 3. اگر گره فعلی اول نبود، گره قبلی آن را به جدید اشاره میکنیم if (current->prev != NULL) { current->prev->next = newNode; } // اگر اول بود، سر را به جدید تنظیم میکنیم else { head = newNode; } // 4. قبلی گره فعلی را به جدید اشاره میکنیم current->prev = newNode; } /* تابع چاپ لیست از ابتدا به انتها */ void printForward() { cout << "لیست از ابتدا: "; Node* current = head; while (current != NULL) { cout << current->data << " <-> "; current = current->next; } cout << "NULL" << endl; } /* تابع چاپ لیست از انتها به ابتدا */ void printBackward() { cout << "لیست از انتها: "; Node* current = tail; while (current != NULL) { cout << current->data << " <-> "; current = current->prev; } cout << "NULL" << endl; } void hazf(int x) { Node* current=head; while (current!=NULL && current->data!=x) // اگر لیست خالی نباشد current = current->next; // پیمایش تا آخرین گره if (current == NULL) // اگر لیست خالی باشد بازگشت به برنامه اصلی return; //اگر در اولین گره مقدار را پیدا کرده if (current->prev == NULL) head = current->next; // اگر در آخرین گره مقدار را پیدا کرد if (current->next == NULL) tail = current->prev; // اگر در گره های وسط مقدار را پیدا کرد if (current->prev != NULL && current->prev != NULL) { current->prev->next = current->next; current->next->prev = current->prev; } delete current; } /* تابع اصلی */ int main() { addToEnd(10); // اضافه کردن 10 به انتها addToEnd(20); // اضافه کردن 20 به انتها addToEnd(30); // اضافه کردن 30 به انتها addToFirst(5); // اضافه کردن 5 به ابتدا addAfter(20, 25); // اضافه کردن 25 بعد از 20 addBefore(10, 8); // اضافه کردن 8 قبل از 10 printForward(); // چاپ از اول به آخر printBackward(); // چاپ از آخر به اول hazf(20); printForward(); return 0; }
دیدگاهتان را بنویسید